RU
Adamlaryň köpüsinde täze tanyşyň adyny ýatdan çykarmak ýa-da tehniki enjamlarda kodlary unutmak ýaly ýagdaýlar wagtal-wagtal ýüze çykýar. Köplenç bu, adamyň birneme işli ýa-da aladalydygyny görkezýän alamatdyr. Başga bir tarapdan, ýadyň yzygiderli pes bolmagy kimdir biri üçin kynçylyk döredip biler.
Ýadyň ýitmeginde köp faktorlar, şol sanda genetika, ýaş, iýmitlenmek we ýaşaýyş durmuşy ýaly ýadyň ýitmegi üçin dolandyrylýan töwekgelçilik faktorlary bar. Ýadyň ýitmeginiň hemmesiniň öňüni alyp bolmaýandygyna garamazdan, adamlar ýaşy ulaldygyça beýnini aň-düşünjäniň peselmeginden goramak üçin çäreleri görüp bilerler.
Geliň, şu ýerde ýatkeşligi ösdürmegiň birnäçe usullaryna seredeliň:
1. Beýni türgenleşigini ediň.
Edil myşsalar ýaly beýniniň sagdyn bolmagy üçin hem yzygiderli maşklary ulanylmaly. Akyl maşklary, ýagny logiki meseleler, krosswordlar beýniniň gowy işlemegi we çalasyn pikirlenmek üçin örän möhümdir. Olar aňyň ösmegine we giňelmegine kömek edip biler, bu bolsa ýady gowulaşdyrýar.
2. Maşk.
Fiziki maşklar beýniniň saglygyna hem gönüden-göni täsir edýär. Yzygiderli maşklar ýaşyň geçmegi bilen aň-düşünjäniň peselmek howpuny peseldýär we beýnini gowşamak howpundan goraýar. Çalt ýöremek, ylgamak, gezelenç etmek, ýüzmek, tans etmek, lyžada typmak ýaly hereketler diňe bir fiziki saglyk üçin däl, akyl saglygy üçin hem örän peýdalydyr.
3. Oýlanmak
Paýhasly oýlanmak hem ýadyňy gowulaşdyryp biler. Yzygiderli gözleg işi bilen meşgullanýan hünärmenler “Ynamly çeşme” köp gözlegleriň beýniniň işleýşini gowulaşdyrýandygyny, beýniniň peselmeginiň alamatlaryny azaldýandygyny we iş ýadyny hem-de uzak möhletli ýadyny gowulandyrýandygyny görkezýär.
4. Ýeterlik uky alyň
Uky beýniniň sagdyn bolmagy üçin örän möhümdir. Bedeniň tebigy uky yzygiderliligini bozmak aň-düşünjäniň bozulmagyna sebäp bolup biler, sebäbi ukusyzlyk beýniniň ýatlamalary döretmek üçin ulanýan amallaryna päsgel berýär. Gijäniň doly dynç almagy, adatça takmynan 7–9 sagat. Ulular üçin bir gije ygtybarly çeşme, beýniniň gowy işlemegine we uzak möhletli ýatkeşligiň döremegine kömek edýär.
Şeýle hem şekeriň kabul edilmegini ýeterlik derejede ulanmak, kaloriýaly berhizlerden gaça durmak, kofein kabul etmek, gara şokolatlary iýmek ýaly peýdaly endikleri edinmek hem ýatkeşligiňi gowulaşdyrýar.
Umuman, sagdyn iýmitlenmek we yzygiderli maşk etmek aňyň ýiti bolmagyna we ýatkeşligiň güýçlenmegine kömek edip biler.
Jennet ÖWEZMYRADOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky türkmen milli dünýä dilleri instutynyň iňlis dili we edebiýaty fakultetiniň 220-nji toparyň talyby
