Tehnologiýa we bilim ulgamy

Ýurdumyzda sanly bilim ulgamy görülip- eşidilmedik derejelere ýetdi. Her bir ynsan sanly dünýägaraýşy bolan, häzirki zaman tehnologiýalar bilimi bilen sowatly bolmak bilen dünýä tehnologiýasyna we aragatnaşyk ulgamyndaky bolup geçýän täsirli wakalar bilen tanş bolmaga ýol açyldy.Tehnologiýalar zamany häzirki zaman dünýämizde dünýäniň çar künjegi bilen bir – biregi sähelçe wagt ülşüniň içinde çatyp, bir- birek bilen sähelçe wagtyň dowamynda gürleşmäge mümkinçilik döredip, sähelçe wagtyň içinde bolsa, amallary durmuşa geçirmäge mümkinçilik döredýär. Häzirki zaman adamzat jemgyýetiniň ösüşlerinde ynsanlaryň işewürligi artyp, bir wagt ülşünde hem parahat oturyp bilmezlik ýaly işler, wagt gyssaglylygy döredi. Işe ýa okuwa gyssanmaç gidip, çyralar ýakylgy ýa howa sowadyjy işledilgi galypdyr. Ýa- da öýde ýylylyk bolmaly çäginden ýokary geçip gelýär. Eger siziň öý «akylly» bolsa, alada edip otura-ra hiç zat ýok. Munuň özi eýesi ýok wagtynda öýüň eýesi üçin alada edýänligi ýüze çykarmasydyr. Ýa- da ses dolandyrmak arkaly ýüze çykan hadysada öýe gelen eýesiniň dişini sowurdan bolmagy ýa- da myhmançylyga ýa- da deňze gidip, bokurdagy sowuklan bolmagy mümkin. Öý eýesini ses arkaly hem tanaman biler. Şeýle ýagdaýy durnuklaşdyryp bolar. Eger has çylşyrymly ýagdaý ýüze çykan bolsa, öý şol bir SMS- i degişli gulluklara hem ugradýar. «Akylly öýde» awtoulagyň giriş-çykyşyny awtomatlaşdyrylan ýagdaýda dolandyrýan ulgam işleýär. Eger öýe gelen awtoulagyň belgisi ulgama girizilen bolsa, onda «akylly öý» ulgamynyň derwezesi açylýar. Ýok, girizilmedik bolsa, öý eýesi rugsat berýänçä, awtoulag garaşmaly bolar. Degişli «akylly öý» ulgamyny dolandyrmak üçin niýetlenen programma üpjünçiligi ulanyjynyň mobil telefonynda bolmadyk ýagdaýynda, ulgam hiç bir işi ýerine ýetirmeýändigini duýdurýar. “Akylly öýiň” programma üpjünçiligine çatylan adamlardan başga hiç bir şahsyýet «akylly öý» ulgamyny dolandyryp bilmeýändigi, eýesinden başga hiç kimi dolandyrmaýanlygy bilen tapawutlanýandyr. Munuň özi häzirki zaman tehnologiýalar aýratynlygyny işläp düzýär. Taslamasy ýekeje düwmä basmak arkaly adatdan daşary ýagdaýlar boýunça gulluklara tiz jaň etmäge hem mümkinçilik berýär. Paýtagtymyzda gelejekde göz öňüne tutulan “akylly şäherde” “akylly öýleri” gurmak bolsa, tehnologiýalar zamanynyň üstünliklerini amala aşyrar. Bu barada Hytaýyň «Xiaomi» kompaniýasynyň wekilleri bilen geçirilen gepleşikler hem “akylly şäherde” guruljak “akylly öýleriň” täze proýektleri hakynda ýurdumyzda her bir geçirilýän maslahatlarda gürrüň edilýär. Oňa ses arkaly dolandyrmak aýratynlygy bilen dolandyrmak bolsa, “akylly öýlere” mahsusdyr. Buýruk bermek üçin bolsa, internete birikdirilmek hökmanlygyny göz öňüne tutmalydyr.”Akylly öýleriň” gerekliligi häzirki zaman işewür, tehnologiýalara bagly adamzat üçin örän uly şertler, amatlylyklar döredilen.
Elbetde, adam öz geçmişini öwrenmän gelejege nazar aýlap bilmez. Häzirki gün biziň ýurdumyzda Hormatly Arkadagymyzyň tagallasy bilen ösen tehnologiýalar, internet ulgamyndaky täzelikler, dünýäniň öňe gidip barýan ugurlary bolan täze elektron kitaphanalaryndan, modadan, söwdadaky iň täze innowosiýon ugurlardan, sungatyň täze görnüşlerinden, yşyklardan habarly bolup, haýsy döwletlerde nähili täze eserler, sazlar, surat işleri döredilýän bolsa ählisi bilen gyzyklanyp, öz ýurdumyzda döredilýän täze sungat eserlerine sazlaşykly işlemek biziň gönüden göni borjumyz.
Haçanda agzybirlik bilen işleneninde ähli zatlarda ussatlyk ýüze çykanynda hem- de şol sahna tomaşaçyny kökerdip bileniňde teatryň sazlaşyk diline düşünip bolýar. Dogrusy biziň halkymyzyň milli äheňliligi onuň reňk sazlaşykly geýnişi sahnada käte özüňi hem aljyradýar. Reňkleri dogry goýmak, şol reňklerde halkyň geçmiş taryhyny haýsydyr bir nusgalaryň üsti bilen görkezmek üçin nijeme zatlar etmelidigine düşünýärsiň. Biziň halkymyz reňkler ummanyna baý geýim- gejimi bolan halklaryň hataryna girýär. Milli öwüşgünleri sahnada,edebiýatda, kino sungatynda görkezmek üçin bu günki gün ýurdumyzda ähli mmükinçilikler döredilen.
Döwürleriň gahrymanlarynyň gahrymançylykly keşbini ýüze çykarmak üçin ilkinji bilen türkmeniň söweşiji, mert hem- de gaýduwsyz zenan maşgalalarynyň keşbini sowatly açyp görkezmek bu günki gün sungat işgärleriniň mukaddes borjydyr. Häzirki döwürde tehnologiýalaryň orny hakda hem- de dünýäniň tejribesindäki işleri ulanmaga mümkinçilik bar. Täze döwrümiziň sahnalaryna, edebiýat neşirlerine, kino dünýäsine täze eserler gerek. Şol eserlerde täzeçe nazar bilen taryha ser salmak üçin hökman millilik bilen dünýäň gazananlaryny hem aralaşdyryp, döredijilik etmek döredijilik ynsanlarynyň paýyna düşýär. Hormatly Prezidentimiz we Gahryman Arkadagymyz hem ýaşlara uly ynam bildirýär. Şol ynamyny ödemek üçin edilýän işleriň sany- sajagy ýok. Ynamly gadamlar bilen öňe barýan ýaşlary hyjuwly döredijilik üstünliklerine atarýan mähriban we Gahryman Arkadagymyza we Hormatly Prezidentimize diňe üstünlikler hemra bolup, biz ýaşlara bildirýän ynamyna hem- de döredip berýän mümkinçiligine sag bolsun aýdýarys. Komputeri ulanmak bilen durmuşyňyzy ýeilleşdirmek, meseleleriň oňyn çözülmegi, häzirki zaman tehnologiýalar zamanynda görülip- eşidilmedik üstünliklere ýetilmegi bolsa, bu günki gün tehnologiýanyň we sanlaşmanyň üstünlikleri bolup biler.
Döwrümizde durmuşymyzy kompýutersiz göz öňüne getirmek mümkin däl, çünki kompýuterler biziň durmuşymyzyň aýratyn , aýrylmaz bölegine öwrüldi. Komputerleriň üstünlikleriniň amala aşmagy häzirki zaman tehnologiýalary bilen adamyň arasynyň has- da ýygjamlaşandygyny görkezýär.
Tanyşdyrylyş görkezilende, slaýdlaryň geçişi syçanyň ýa-da basyjynyň kömegi bilen amala aşyrylýar. Slaýdlaryň geçiş effektlerini geçiji barlaghanasy arkaly sazlamak bolar.
Slaýdda aýratyn ýerleriniň animasiýasyny sazlamak üçin Анимация ýerini peýdalanylýar.Slaýdyň ýerini yzygider tapawutlandyrmak bilen, olara animasiýa berilýär. Elbetde bu ugur boýunça birleşdiriji ulgamyň üstünlikleri ýeterlikçe gereklidir.
Olaryň geçiş tertibi, ýüze çykyşynyň we hereketiniň aýratynlygy görkezilýär. Tapawutlandyrylan obýektlere öwüşgün bereniňde berlende, olaryň ses öwüşgünlerini we hereket tizligini sazlap bolýar.
Maglumat tehnologiýalarynyň programma üpjünçiligi kafedrasyna  hasaplaýyş torlarynyň programma üpjünçiligi, programma inženerligi, kompýuter ulgamynyň programma üpjünçiligi hünärler degişli bolup durýar. Elbetde maglumatyň gerekli baza atylmagy, komputerde howpsyzlygy gazanmak we şol bir wgatyň özünde üstünlikleriň açaryny ele alamk üçin programmirlegiň düýp özeni hakda belli pikirlenmek gerekdir.
Sesi aňlamagyň häzirki zaman çemeleşmeleriniň seljermesi işläp düzmekden ybarat. Şeýle amallary ýerine ýetirmek üçin birnäçe başlangyç söz birlikleriniň klaster modeline esaslanýan we sözleriň tanalmagy algoritminiň ösüşi we izolirlenen sözleri tanamakdaky netijeliligini öwrenmek. Programma üpjünçiligi ýola goýlanda bolsa, komputeriň ähli taraplaýyn ulgam üstünliklerini göz öňüne tutmak zerurlygy ýüze çykmalydyr.
Şol bir wagtda öwüşgünleriň aşa köp ulanylmagynyň, prezentasiýanyň mazmunyna düşünmäge päsgel berýändigini ýatdan çykarmaly däldir.
Gepleýiş tanamak meselesinde hasaplama tizliginiň artmagyna synag. Başlangyç sözleýiş bölümleriniň uýgunlaşdyrylan klaster modelini ösdürmek we fonetik söz derňewi meselesinde synag. Sözleýiş okuwy we aýdylyşy meselesini çözmek üçin söz bölümleriniň klaster modelini ulanyp, maglumat goldawynyň täze tehnologiýasyny ösdürmek.
Bu tehnologiýalar gözleg we gözleg ulgamlaryny gurmakda, daşary ýurt dillerini interaktiw öwretmek ulgamlarynda  ker ýa-da gowy eşitmeýän çagalarda aýdylyşyny düzmekde, gözleg maksatly dürli söz düzümlerini döretmekde tanamak ulgamlarynda deslapky okuwda giňden ulanylýar. Maglumat tehnologiýalarynyň berk ornaşdyrylmagyny gaznamakda edilen işleriň iň peýdaly tarapyna sygynmaga mümkinçilik tapsa bolar.Geljekde döredilmegi meýilleşdirilýän bilim ulgamy üçin sanly tehnologiýasynyň çözgütlerini seljermegiň esasynda işi guramagyň sanly tehnologiýasyny işläp düzmek her bir komputer öwrenijisi üçin işi ýola goýmak üçin amatlydyr.
Hormatly Prezidentimiziň, Gahryman Arkadagymyzyň saýasynda biz ýaşlar hemişe okamak, öwrenmek, gurmak üçin elimizden gelenini aýaman, üstünlikli zähmet çekip, gelejege, öz ýurdumyza mynasyp ýaşlar bolup ýetişmek üçin çalyşýarys.

Türkmenistanyñ Serhet institutynyñ uly mugallymy.