RU
Önümçilik hadysasynyň zerur düzüm bölekleriniň biri zähmet zatlaydyr. Zähmet zatlary ýa-da dolanyşyk serişdeleri zähmet serişdelerinden aýratynlygy ýagny olar önümçilik hadysasyndan diňe bir gezek gatnaşyp we şol wagt öz gymmatyny öndürilýän önüme doly geçirýär. Şu aýratynlygy sebäpli zähmet zatlary önümçilik hadysasy gutaran badyna öz ähmiýetini hem ýitirýär. Oba hojalyk, senagat we beýleki kärhanalarda dolanşyk serişdeler dürli görnüşlerde, hasaplaşykdaky serişdeler görnüşinde, önümçilik harajatlary görnüşinde we material ätiýaçlyklary görnüşinde bolup bilerler. Dolanyşyk serişdeleriniň bir böleginiň material ätiýaçlyklary görnüşinde bolmagy önümçilik hadysasynyň üznüksizligini saklamagyň zerur şertdir.
Önümçilik ätiýaçlyklary önümçilik hadysasynda yzygiderli harçlanýar. Netijede taýýar önüm öndürilýär. Şu ýagdaýda dolanşyk serişdeleri önümçilik harajatlary görnüşinden taýýar önüm görnüşine geçýär ýa-da material görnüşine öwrülýär. Şeýlelikde dolanşyk serişdeleri material görnüşini serişde aýlanşygynyň iki basgançagynda kabul edýär.
Oba hojalygynda, senagatda sarp edilýän material gymmatlyklaryň möçberi hemişe ýokarlanýar. Bu önümçiligiň giňelmegi we önümiň ýzüne düşýän gymmatlyklarynda material harajatlarynyň möçberiniň uly bolmagy bilen baglydyr. Meselem, önümiň özüne düşýän gymmatynda material harajatlaryň möçberi oba hojalygynda 55-631851 %, maşyn gurluşygynda 631851 %, ýeňil senagatda 70-80 %-e barabar. Çig maly, ýangyjy we energiýany tygşytlamagyň her bir göteriminiň gymmaty has-da ösýär.
Ýusup AKMYRADOW
Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we Informatika institutynyň Maglumat Tehnologiýalary we programmirleme fakultetiniň Kompýuter ulgamlaryň programma üpjünçiligi hünäriniň 1-nji ýyl talyby
