RU
Internet — biziň döwrümiziň iň ägirt uly oýlap tapyşlarynyň biridir. Ol ýönekeý tehnologik ulgam däl-de, eýsem, dünýäniň ähli künjegindäki adamlary, medeniýetleri, ykdysadyýetleri we maglumatlary birleşdirýän güýçli sanly köprüdir. Bu köpri sebäpli dünýämiz kiçeldi, aragatnaşyk tizliklendi we mümkinçilikler giňedi.
Internet, millionlarça kompýuteri we torlaryny bir-birine baglaýan çylşyrymly, ýöne merkezsizleşdirilen gurluşdyr. Bu ulgamyň binýady iki sany esasy protokola (düzgüne) esaslanýar:
TCP (Transmission Control Protocol): Maglumatlary kiçijik böleklere (paketlere) bölmäge we olary yzygiderli tertipde ugratmaga jogap berýär.
IP (Internet Protocol): Maglumat paketlerini dogry adrese (IP-salga) ugratmak üçin ýol görkezýär.
Bu protokollar Internediň durnukly we ynamdar işlemegini üpjün edýär. Şonuň üçin dünýäniň bir çetinden ugradylan habar, gysga wagtyň içinde başga çetine ýetýär. Internetiň göçme manydaky “köprüsi” bolsa, optiki süýümli kabellerdir, olar yklymlaryň we ummanlaryň aşagyndan çekilip, maglumatlary yşygyň tizlikleri bilen geçirýär.
Internediň iň uly artykmaçlygy — maglumatlaryň erkin we çalt akymydyr. Internet dünýäniň iň uly kitaphanaşyna öwrüldi. Islendik tema boýunça ylmy işler, okuw kitaplary we leksiýalar ähli adamlara elýeterli. Bu, bilim almagyň geografik çäklerini ýok etdi.Halkara uniwersitetler we guramalar öz okuw materiallaryny mugt ýa-da arzan bahadan hödürleýärler. Bu bolsa ýaşlaryň we hünärmenleriň öz bilim derejesini yzygiderli ýokarlandyrmagyna mümkinçilik berýär. Internet arkaly dürli medeniýetler we däp-dessurlar barada maglumat almak, syýahatsyz dünýäni öwrenmäge ýardam edýär.
Sanly köpri diňe bir maglumat akymyny däl, eýsem, söwdanyň we maliýe işleriniň hem akymyny üpjün edýär.Hususy telekeçiler öz önümlerini ýa-da hyzmatlaryny çäklendirilen ýerli bazardan çykaryp, global bazara hödürläp bilýärler. Bu, kiçi kärhanalaryň ösmegi üçin uly itergi bolup durÿar.Internet-banking, onlaýn tölegler we elektron resminama dolanyşygy ykdysady gatnaşyklary has ýeňil, çalt we netijeli edýär.Häzirki döwürde köp hünärmenler (programmistler, dizaýnerler, terjimeçiler) Internet arkaly dünýäniň islendik ýerindäki müşderiler bilen işleşip bilýärler.
Internet jemgyýetçilik durmuşynda we şahsy gatnaşyklarda hem esasy serişdä öwrüldi: Sosial torlar, messengerler we wideo jaňlar dost-ýarlaryň we maşgala agzalarynyň arasynda aragatnaşygy has ýakynlaşdyrdy. Ýerler arasyndaky uzaklyk duýulmaz ýaly boldy.Ählumumy tor adamlara pikirlerini beýan etmäge, jemgyýetçilik meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga we inisiatiwalary durmuşa geçirmäge mümkinçilik berýär.
Internet: Dünýäni Birleşdirýän Sanly Köpri diňe bir tehniki görnüşde däl, eýsem, adamzadyň ösüş, bilim we hyzmatdaşlyk nukdaýnazaryndan hem ägirt uly ähmiýete eýedir. Bu köpriniň geljekde has-da berkemegi we giňelmegi, her bir ýurduň, şol sanda Türkmenistanyň hem sanly tehnologiýalary öz durmuşyna nähili üstünlikli ornaşdyrýandygyna we maglumatlaryň erkin akymyny döredijilikli peýdalanmagyna baglydyr. Internet biziň ählimizi global derejede birleşdirýän, geljegi gurmaga kömek edýän iň gymmatly serişdedir.
Arazmyradow Şöhrat
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 109-njy toparynyň talyby
