RU
XXI asyr sanly eýýamyň asyrydyr. Bu döwürde iň uly baýlyk ne bitewi gazyklar, ne-de altyndyr; iň gymmatly zat Maglumat boldy. Biziň döwrümiziň tehnologiki ösüşiniň düýp binýady bolsa ähli kompýuter torlaryny birleşdirýän ägirt uly ulgam – Ählumumy Tor (Internet). Ol diňe bir aragatnaşyk serişdesi däl, eýsem, bilim, ykdysadyýet we jemgyýetçilik gatnaşyklarynyň täze gurluşyny emele getirýän güýçli platformadyr.
Internet döredilen gününden bäri, onuň esasy ýörelgesi maglumatlaryň erkin akymy bolup durýar. Bu ýörelge halkara derejede maglumatlaryň hiç bir çäklendirmesiz we dessine alyş-çalşygyny aňladýar.Dünýäniň islendik künjegindäki kitaphanalardyr uniwersitetleriň resurslary, ylmy makalalar we okuw materiallary bir klik uzaklygynda. Internet, bilimi has demokratik we ähli adamlar üçin elýeterli etdi.Jemgyýetçilik möhüm maglumatlaryň köpçülikleýin ýaýradylmagy, aç-açanlygy üpjün edýär we döwlet edaralarynyň hem-de hususy kärhanalaryň işine has netijeli gözegçilik etmäge mümkinçilik döredýär.Ylymdyr tehnologiýa ugrundaky alymlar we inženerler çalt habarlaşyp, bilelikdäki taslamalary gysga wagtyň içinde durmuşa geçirip bilýärler. Nanotehnologiýa, lukmançylyk we kosmos barlaglary ýaly ugurlarda global maglumat alyş-çalyş möhümdir.
Maglumatlaryň erkin akymy ykdysadyýetiň gurluşyny düýpgöter üýtgetdi we Sanly Ykdysadyýet atly täze pudagy döretdi.Harytlar we hyzmatlar ählumumy bazara çykarylyp, dünýäniň islendik künjegindäki sarp edijilere elýeterli boldy. Türkmen telekeçileri hem öz önümlerini onlaýn dükanlar arkaly halkara bazara hödürläp bilýärler.Bank amallary (Internet-banking), tölegler, hatda döwlet gulluklary (E-hukuk, E-hòkümet) fiziki ofislere barmak zerurlygyny aradan aýryp, wagty we serişdeleri tygşytlaýar. Sanly gurşaw, işewürligiň täze görnüşlerini döredýär. Meselem, IT-hünärmenleri we programmaçylar öz hyzmatlaryny çalt ýaýradyp bilýärler, bu bolsa ýaşlar üçin täze we geljegi uly iş orunlaryny döredýär.
Türkmenistan hem dünýäniň sanly ösüşine işjeň goşulýar. “Türkmenistanda 2019-2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy” ýaly resminamalar milli ykdysadyýetimiziň binýadyny berkidýär.Okuw mekdeplerine we uniwersitetlere sanly ulgamlaryň ornaşdyrylmagy (meselem, Oguz Han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetinde nanotehnologiýa ýaly täze ugurlaryň öwredilmegi) ýokary hünärli kadrlar üçin giň mümkinçilikler açýar.Sanly ösüşiň iň möhüm bölegi maglumatlaryň goragydyr. Şahsy we döwlet maglumatlarynyň howpsuzlygyny üpjün etmek, Ählumumy tory netijeli peýdalanmagyň esasy şertidir.
Ählumumy tor, maglumatlaryň erkin akymyny üpjün etmek bilen, adamzadyň ösüş taryhynda deňsiz-taýsyz öwrülişigi amala aşyrdy. Ol diňe bir enjamlary däl, eýsem, ykdysadyýetleri, medeniýetleri we ylmy pikirleri birleşdirýär. Türkmenistanyň hem bu global prosese işjeň gatnaşmagy, döwletiň ykdysady we durmuş ösüşiniň möhüm hereketlendiriji güýjüdir.
Sanly geljegimiz biziň ählumumy tordan nähili peýdalanmagymyza we maglumatlaryň erkin akymyny döredijilikli we howpsuz amala aşyrmagymyza baglydyr.
Allakulyýew Wepa
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 109-njy toparynyň talyby
