RU
Žiraf tomzagy (ylmy ady: Trachelophorus giraffa) Madagaskara mahsus bolan, esasan erkek jandarynyň örän uzyn boýny bilen tapawutlanýan kiçijik mör-möjekdir.Bu tomzak Madagaskar adasyna mahsus (endemik) bolup, esasan adanyň gündogar tokaýlarynda ýaşaýar.Onuň bedeni gara reňkde, ýöne ganatlaryny örtýän gaty gabyklary (elytra) açyk gyzyl ýa-da narynç reňkdedir. Bu reňkler ýyrtyjylar üçin duýduryş bolup hyzmat edýär.Erkek jandarynyň umumy uzynlygy takmynan 2.5 sm töweregidir, bu bolsa bu maşgaladaky (Attelabidae) iň uzyn görnüşleriň biridir.
Tomzagyň adyny almagyna sebäp bolan iň uly aýratynlyk onuň boýnudyr. Erkek Žiraf tomzagyň boýny urkaçy jandaryňkydan 2-3 esse uzyn bolýar. Urkaçy tomzagyň boýny gysgadyr. Uzyn boýun erkekler üçin birnäçe möhüm maksatlar üçin hyzmat edýär.Ýuwulyş döwründe, erkekler urkaçy bilen jübütleşmek hukugy üçin bäsdeş erkekler bilen söweşmekde boýunlaryny ulanýarlar, biri-birini ýaprakdan iteklemäge çalşýarlar. Urkaçy tomzak ýumurtga goýmak üçin ýapragy rulon şekilinde bükýär we boýun bu işde esasy gural bolup çykyş edýär.
Žiraf tomzaklary ömrüni diýen ýaly agaçlarda geçirýärler we esasan Dichaetanthera (Melastomataceae maşgalasyndan) agajynyň ýapraklary we şiresi bilen iýmitlenýärler. Bu agaç olaryň esasy ýaşaýyş meýdanydyr.Urkaçy tomzak, agzy bilen (boýnunyň kömegi bilen) belli bir agajyň (köplenç Dichaetanthera cordifolia) ýapragyny aýawlylyk bilen rulon görnüşinde bükýär we daňýar.
Ol bu ýaprak rulonynyň içine bir sany ýumurtga goýýar.
Soňra, ýumurtganyň içiň gowy goragly bolmagy üçin, bu rulony agaçdan kesip, ýere gaçyrýar.
Ýumurtgadan çykan liçinka (larwa) öz ösüşini ilkinji döwründe onuň üçin taýýarlanan ýaprak rulony bilen iýmitlenip geçirýär.
Žiraf tomzagy, tebigatyň iň täsin görnüşlerinden biri bolup, Madagaskaryň biodürlüliginiň ajaýyp mysalydyr.
Aşyrow Merdan
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 111-nji toparynyň talyby
