RU
Casu Marzu (Sardin dilinde “çüýrük peýnir” manyny berýär) Italiýanyň Sardiniýa adasynyň adaty tagamy bolup, dünýäniň iň geň we iň jedelli iýmitleriniň biri hasaplanýar.
Esasy Aýratynlyklary:
Peýniriň Görnüşi: Bu peýnir goýun süýdünden ýasalan Pecorino Sardo peýniriniň bir görnüşidir.
”Täsin” Goşundy: Casu Marzu-ny beýleki peýnirlerden tapawutlandyrýan esasy zat, onuň içinde ýaşaýan we peýniri çüýredýän (fermentleýän) Piophila casei atly siňegiň liçinkalarynyň (gurtçuklarynyň) bolmagydyr.
Peýnir taýýarlanandan soň, onuň daşky gabygy kesilýär we peýnir siňekleriň ýumurtga goýmagy üçin açyk goýulýar. Liçinkalar çykandan soň, olar peýniriň ýaglaryny iýip, öz fermentlerini çykarýarlar. Bu fermentler peýniriň ýaglaryny dargadyp, ony gaty, agyr Pecorinodan ýumşak, krem ýaly we ýaýradylýan (süýji) gurluşa öwürýär.
Tagamy we Iýlişi:
Tagamy: Onuň tagamy örän güýçli, ýiti we ýakymly hasaplanýar. Käbir adamlar ony “spicy” (ysly) ýa-da ammiak ysyny berýän güýçli peýnirlere meňzedýärler.
Gurluşy: Liçinkalaryň iýmegi netijesinde peýnir ýumşak bolýar we köplenç “làgrima” (“gözýaş”) atly suwuklyk damjajyklaryny çykarýar.
Adaty Iýlişi: Casu Marzu adatça ýörite Sardiniýa çöregi (pane carasau) bilen iýilýär we tagamyny ýumşatmak üçin güýçli gyzyl Sardiniýa şeraby (Cannonau) bilen bilelikde dadylyp görülýär.
Liçinkalar: Peýnir köplenç liçinkalar entek diri wagtynda iýilýär. Eger liçinkalar ölen bolsa, peýniriň zäherli bolandygy hasaplanýar we ony iýmek maslahat berilmeýär.
Howplary we Kanuny Ýagdaýy:
Howp: Iň uly howp, liçinkalaryň “peýnir bölejikleri” diýip hem atlandyrylyp, gozgalaňda 15 sm çenli ýokaryk böküp bilmek ukybydyr. Şonuň üçin iýilende gözüňi goramak üçin el bilen ýa-da başga bir zat bilen peýniriň üstüni ýapmak maslahat berilýär.
Içegä Täsir Etmegi: Liçinkalaryň aşgazan kislotasyny ýeňip, iýiji adamynyň içegesinde diri galmagy we içegäniň myiazisine (enterik pseudomyiasis) sebäp bolmagy mümkin. Bu bolsa garyn agyrysyna, gusmaga we ganly içgeçmä getirmegi mümkin. 2009-njy ýylda “Ginnesiň Bütindünýä Rekordlar Kitaby” Casu Marzu-ny “dünýäniň iň howply peýniri” diýip yglan etdi.
Kanuny Ýagdaýy: Ýokardaky howplar sebäpli, Casu Marzu-nyň söwdasy Ýewropa Bileleşiginiň iýmit howpsuzlygy kadalaryna görä gadagan edilipdi we Italiýada resmi satyşy bütinleý gadagan edildi. Ýöne Sardiniýanyň sebit häkimiýetleri ony “adaty oba hojalyk azyk önümi” (PAT) hökmünde ykrar etdiler, bu bolsa onuň ýerli we hususy öndürilişine käbir ýeňillikler döretdi. Şeýlelikde, ol köplenç gaçak söwdada ýa-da gönüden-göni öndürijilerden alynýar.
Casu Marzu Sardiniýa medeniýetiniň bir bölegi bolup, gadymdan gelýän iýmit taýýarlamak däpleriniň we aýratynlyklarynyň janly mysalydyr. Ony iýmek üçin diňe bir batyrlyk däl, eýsem onuň medeni gymmatyny bilmek hem gerek.
Gurbanowa Meňli
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 113-nji toparynyň talyby
