Medeniýet – ruhy çyrag

Medeniýet ynsanyň öçmejek ruhy galkynyşydyr. Medeniýet we sungat ussatlaryň döreden gymatlyklary, gaýtalanmajak eserlerdir. Her bir eseri ussatlyk bilen döretmek we ony janlandyrmak ynsanyň köňül daragty. Daragt döränden soň ösýär, gülleýär – bu bolsa biziň häzirki ýaş neslimiz ýagny geljegimizdir.  Medeniýet diýip, giň manyda adamyň we jemgyýetiň maddy hem-de ruhy gymmatlyklary döretmäge gönükdirilen özgerdiji häsiýetdäki işlerine we onuň netijelerine aýdylýar. Şeýle manydaky medeniýet – munuň özi tebigat tarapyndan däl-de, hut adamyň hem-de jemgyýetiň döredýän maddy we ruhy häsiýetdäki gymmatlyklardyr. Dar manyda medeniýet diýlip, sungata, ýagny sungat eserleriniň döredilmegine, ýaýradylmagyna we saklanylmagyna hem düşünilýär. Şunda sazandalaryň, aýdymçylaryň, ýazyjy-şahyrlaryň, artistleriň, suratkeşleriň, heýkeltaraşlaryň edýän işleri; sergileri guramak, sahna eserlerini goýmak; muzeý hem-de kitaphana işleri we başgalar göz öňünde janlanýar. Şu manyda medeniýet diýlip, zähmet medeniýetine, özüňi alyp barmagyň medeniýetine, sözleýiş medeniýetine hem düşünilýär ýa-da bolmasa, käbir döwürlere at berlende-de (mysal üçin, marguş medeniýeti, parfiýa medeniýeti, seljuklar döwrüniň medeniýeti we ş.m.) köplenç medeniýet sözi ulanylýar. Bu düşündirişleriň ählisi maddy zatlara-da (suratlar, heýkeller, binalar, kitaplar, enjamlar), ruhy önümlere-de (däp-dessurlar, dini ynançlar, ideýalar, nazaryýetler, göz öňüne getirmeler) degişlidir. Netijede, adamlar tarapyndan döredilen maddy hem-de ruhy gymmatlyklar, degişlilikde maddy we ruhy medeniýet diýlip atlandyrylýar. Medeniýeti adamzadyň öz zähmeti bilen döredýän sungatsyz göz öňüne hem getirip bolmaýar. Çeper elli gyz-gelinlerimiziň gözelliklerden döreden haly sungaty, el-iş keşdeçilik sungaty, gerçek ýigitlerimiziň ussatlygy bolan zergärçilik sungaty, çeperçilik sungaty muňa mysal bolup durýar.

Mämmettaganow Elman
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 103-nji toparynyň talyby