RU
Türkmenistanyň günorta-gündogar sebitinde ýerleşýän Mary welaýaty, gadymy Merw topragy bolup, asyrlar aşyp gelýän baý taryhy we özboluşly medeniýeti bilen tapawutlanýar. Bu toprakda emele gelen we nesilden-nesle geçip gelýän däp-dessurlar, Mary welaýatynyň halkynyň durmuşynyň, aň-düşünjesiniň we ruhy gymmatlyklarynyň aýnasy bolup hyzmat edýär.
Mary welaýatynyň iň uly taryhy-medeni baýlygy, şübhesiz, Gadymy Merw (häzirki wagtda Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizilen) galalarydyr. Bu ýer gadym döwürlerden bäri Ýakyn Gündogar we Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky ykdysady we medeni gatnaşyklaryň möhüm merkezi bolup gelipdir. Şonuň üçin welaýatyň däp-dessurlarynda hem taryhyň dürli döwürleriniň, beýik medeniýetleriň täsiri duýulýar.Mary welaýatynyň gadymdan gelýän däp-dessurlarynda toý dabaralary aýratyn orun eýeleýär. Türkmen halkynyň, şol sanda Mary halkynyň hem durmuş toýy, ogul toýy ýaly dabaralary uly şatlyk we agzybirlik bilen bellenilýär.
Gadym döwürlerde gelni kejebä salyp getirmek däbi bolupdyr. Häzirki döwürde bu dabaralar täze görnüşe eýe bolsa-da, maşgala gymmatlyklaryna, ýaşlara ak pata bermäge uly ähmiýet berilýär. Mary şäherinde gurlan “Bagt köşgi” ýaly binalar hem milli toýlaryň döwrebap şertlerde geçirilmegine şaýatlyk edýär.Bu gadymy baýram welaýatda uly dabaralar, milli oýunlar, aýdym-sazly çykyşlar we däp bolan süýji nygmatlar bilen bellenilýär. Nowruz ekerançylyk we ýaz bilen bagly däp-dessurlary öz içine alÿar.
Türkmenleriň gadymdan gelýän ýaşaýyş jaýy bolan ak öý Mary welaýatynyň medeniýetinde möhüm orun tutýar. Ol myhmansöýerligiň we dünýäniň gurluşynyň özboluşly nyşany hasaplanýar. Şeýle-de, welaýatda “Türkmeniň ak öýi” ýaly iri binalaryň gurulmagy bu däbe goýulýan hormaty görkezýär.Marynyň haly we keçe önümleri meşhurdyr. Keçäni taýýarlamak bilen bagly gadymy enjamlar we usullar welaýatyň Taryhy we Ülkäni öwreniş muzeýinde saklanylýar. Bu önümler diňe bir hojalyk üçin däl, eýsem, toý-dabaralaryň, dessurlaryň aýrylmaz bölegi bolup durýar.
Welaýatyň gadymy däplerinde edep-terbiýe, agzybirlik, suwa hormat goýmak ýaly ruhy gymmatlyklar esasy orny eýeleýär.Murgap derýasynyň boýunda ýerleşen Mary welaýatynyň halkynda suwy tygşytly ulanmak, oňa hormat goýmak bilen bagly asyrlar aşyp gelen milli ýörelgeler bar. Gadymy Merwiň myhmansöýerlik däbi häzirki Mary şäherinde hem dowam etdirilýär.
Mary welaýatynyň gadymdan gelýän däp-dessurlary, Gadymy Merwiň taryhy mirasyny özünde jemläp, häzirki döwrüň ruhy bilen utgaşýar. Bu däp-dessurlar welaýat halkynyň milli aýratynlygyny, zähmetsöýerligini, ruhy baýlygyny we Garaşsyz Türkmenistanyň döwrebap ösüşini şöhlelendirýär. Olar bütin adamzadyň gymmatly medeni mirasy hökmünde aýawly saklanýar we ösdürilýär.
Gyşykow Aýdogdy
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 110-njy toparynyň talyby
