RU
Ahal welaýaty, Köpetdagyň eteginde ýerleşip, Türkmenistanyň ýüregi hasaplanylýar. Aşgabat we täze Arkadag şäheri bu welaýatyň çäginde ýerleşýär. Ahal halky asyrlaryň dowamynda öz milli ruhuny, däp-dessurlaryny we taryhy mirasyny üýtgewsiz saklap gelýär. Bu däpler diňe bir taryhy ýadygärlikler däl, eýsem, gündelik durmuşyň aýrylmaz bölegidir.Türkmen halkynyň, şol sanda Ahal ilatynyň durmuşynda toý dabaralary aýratyn orun tutýar. Bu ýerdäki toýlar baý, şowhunly we özboluşly dessurlar bilen tapawutlanýar.
Ahal gelinleriniň toý lybaslary, aýratynam gyzyl reňkli kürtesi we nepis başlygy (başatary) örän meşhurdyr. Kürtäniň ýany bilen geýilýän şaý-sepleri we nepis keşdeler gelniň gözelligini has-da artdyrýar. Kürtäniň ýerine ýetirilişi Ahal keşdeçilik sungatynyň ýokary derejesini görkezýär. Gelnalyjy dessury Ahalda uly dabara bilen geçýär. Bu dessurda gelniň täze maşgala girmegi, köne durmuşy bilen hoşlaşmagy we ýaşaýyş ýolunyň täze tapgyrynyň başlanmagy bilen baglanyşykly çuňňur manyly hereketler we aýdym-sazlar ýerine ýetirilýär. Toý günlerinde at çapdyrmak, ýaglyga towsup, hiňňildik uçmak ýaly milli oýunlar guralýar. Bu bolsa toýa aýratyn şowhun we köpçülikleýin ruhubelentlik getirýär.
. Türkmeniň Dört Hazynasy: At, Alabaý, Haly we Bugdaý
Ahal welaýatynyň däp-dessurlary diňe bir maşgala dessurlaryndan däl, eýsem, halkyň durmuşynda esasy orny eýeleýän gymmatlyklardan hem gözbaş alýar.
Ahalteke Bedewi: Ahal ady ahalteke bedewleri bilen aýrylmaz baglanyşykly. Welaýatda atlara aýratyn ähmiýet berilýär. Atşynaslyk däpleri, bedewi seýislemek, bäsleşiklerde çapyksuwarlary taýýarlamak Ahalyň durmuşynyň aýrylmaz bölegidir. Toý dabaralary, baýramçylyklar hem ahalteke bedewleri bilen bezelýär.
Türkmen Alabaýy: Türkmen alabaý itleriniň goralyp saklanylyşy we terbiýesi bu welaýatyň gadymy däplerine esaslanýar. Çopanlaryň durmuşynda alabaý wepaly goraýjy bolup hyzmat edýär.
Ahal Halylary: Dünýä belli Ahal-teke haly nagşy (Gökdepe nagşy) bu welaýatyň medeni mirasynyň aýratyn görnüşidir. Haly dokamak zenanlaryň esasy käri bolup, her bir halyda nesilleriň paýhasy we ussatlygy öz beýanyny tapýar.
Ak Bugdaý: Welaýatyň Ak bugdaý etrabynyň ady ýaly, bu ýerde gadymy bugdaýçylyk däpleri saklanyp galypdyr. Nowruz baýramynda semeni taýýarlamak, bugdaýyň maýsamagy bilen baglanyşykly ýagşy niýetler ähmiýetlidir.
Ahal welaýaty taryhy ýerleri we olaryň daşynda dörän ynamlary bilen hem bellidir. Aşgabadyň golaýyndaky Gadymy Nusaý Parfiýa döwletiniň paýtagty bolupdy. Bu ýadygärlik we onuň daşyndaky rowaýatlar, şeýle hem Bäherden etrabyndaky Parawbibi (gadymy ynamlar bilen baglanyşykly zyýarat ýeri) ýaly taryhy dessurlar, Ahalyň ruhy durmuşynda uly orun tutýar.Bütin türkmen halky üçin mahsus bolşy ýaly, Ahalda hem myhmansöýerlik mukaddes däp hökmünde saklanylýar. Myhmana iň gowy tagamlary hödürlemek, tamdyrda gyzgyn çörek ýapmak we onuň göwnüni tapmak ähli maşgalanyň borjudyr.
Ahal welaýatynyň däp-dessurlary, asyrlaryň dowamynda emele gelen milli ruhy gymmatlyklar bolup, häzirki döwürde hem halkyň kalbyny bezäp, onuň medeni aýratynlygyny aýdyň görkezýär. Bu gadymy ýörelgeler, täze şäherler we binalar bilen utgaşyp, geljekki nesiller üçin gymmatly miras bolup galýar.
Pürliýew Suwhanberdi
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 111-nji toparynyň talyby
