RU
Eýsem her bir ulanyjyda esasy zatlaryň biri enelik- ýagny esasy merkezleşdirlen nokat bolýar. Şol nokada komputerde enelik plata – ýagny materinskaýa plata- esas diýilmegini aňladýar. Komputer tehnologiýalarynyň esasy ulanyjylary çatýan we işi ýöredýän ýerleriniň biri hem eneleik platasydyr.
Komputerde başga ulanyjylar hem esasy funksiýany ýerine ýetirýär, emma bu has wajybydyr.Enelik plata bu kompýuterdäki esasy elektron desgadyr. Ol șahsy kompýuteriň ähli elektron böleklerini baglanyșdyryp, șolaryň arasyndaky maglumat çalșygyny üpjün edýär. Kompýuterdäki bar zatlaryň hemmesi enelik plata birikdirilýär.
Komputer ulanylanynda belli bir bitewilik göz öňünde tutulyp, asyl ulgam bilen birlikde hereket edýän enelik pl;atasynyň funksiýasynyň ýokarydyrgyny göz öňünde tutmak has wajypdyr. Elbetde komputerleriň içki düzüminde hem çylşyrymlylyklayrň köp bolşy ýaly, daşynd ahem şeýle mümkinçilikleri sazlamak we oalry öwrenmek wajypdyr.
Personal kompýuterleriň görnüşleri näçe köp bolsalar-da olaryň ählisine mahsus birnäçe umumy häsiýetler bar: olar söhbetdeşlik düzgüninde işlemäge ukyply, amatly, ölçegleri kiçi, agramlary bolsa ýeňil.
Personal kompýuterleri dünýäniň köp döwletlerinde giňden peýdalanylýar. IBM korporasiýasyndan başga-da şeýle kysymly kompýuterleri dünýäniň ýüzlerçe kompaniýalary öndürýärler.Komputerleriň geçiriji bölekleri bolan fleşkalar, gaty diskler we beýleki diskler işiň hem ýeňilleşmegine hem- de arzanlaşmagyna hem- de bahasynyň gymmatyny ýola goýmaga mümkinçilik döretdi.
Disketalar, kompakt we fleș diskler kompýuterleriň arasynda programmalary we maglumatlary alyș-çalyș etmek üçin ulanylýarlar. Dogrusy geçirijiniň kömegi bilen komputerden emaýil. Poçta arkaly bir sekuntda dünýäniň ol ujuna barmaga mümkinçilik döredip bolýan bolsa, beýleki geçirijeler hem hiç hili ýol sökmezden ýa- da garam bermezden ol ýerden ikinji nokada ykjam hem ygtybarly geçirmäge mümkinçilik döretdi. Şonuň üçin bu ýagdaýda gözümize zyýan ýetirmezligiň ýollaryny bilmek hem örän möhümdir. Ony doly metražly filmleri ýa-da ýokary hilli aýdym ýazgylaryny, kompýuter programmalaryny, suratlary we bașga maglumatlary ýazmak üçin ulanyp bolýar.
Maglumatyň uly göwrümini saklamaga mümkinçilik berýär. Bu işde şahsy kompýuterler üçin niýetlenen ýokary okuw mekdepleriň okuw meýilnamalarynyň sintez ulgamyň awtomatlaşdyrylan görnüşini döretmek meýilleşdirilýär. Bu ulgamyň kömegi bilen sinteziň saýlanan algoritmi boýunça talaba laýyk okuw meýilnamasyny düzüp bolar diýip hasap edilýär. Dogrusy komputerleriň kömegi bilen edilýän işler adamzadyň gündelik işleriniň ýerine ýetirilmesi esasynda birnäçe edilmeli işleriň wgatyny sazlap, olary bolsa,hakykatdan hem admaa boýun bolup duran hyzmatlara birikdirdi.
Komputer ulanyjynyň saglygyna hiç hili zyýan bermezden hem- de şol zyýansyzlandyryş çärelerini üstünlikli durmuşa geçirmek üçin komputer ualnyjynyň hem saglygyny saklamaga mümkinçilik berjek çäreleriň esasy özeni bu günki gün nesil sgalygyna hem syrykýandygy bellidir. Bu bolsa, adamzada komputerleriň hiç hili zyýanynyň bolmaly däldigini, eger bolaýan ýagdaýynd ahem tiz çäresini tapmalydygyny ýaňzydýan dünýä ähmiýetli mowzukdyr.
Toýguly Lallyýew
Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň Maglumat tehnologiýalary we programmirleme fakultetiniň Maglumat ulgamlary we torlary hünäriniň talyby
