RU
Türkmen topragy ähli döwürlerde diňe bir taryhy wakalaryň däl, eýsem, ylymda, edebiýatda we sportda uly yz galdyran beýik şahsyýetleriň hem mekany bolupdyr. Ol şahsyýetleriň hatyrasyna bina edilen “Ylham” seýilgähinde oturdylan heýkelleriň arasynda, dünýä meşhur küşt ussady Abu Bekr Muhammet Sulynyň heýkeli aýratyn orun tutýar. Ol, diňe bir küşt oýunçysy bolman, eýsem, hakyky strategiýanyň, akyl güýjüniň we sungatyň ussadydyr.Muhammet Suly (takmynan 850–950-nji ýyllar) — bu X asyrda ýaşan we küşt oýnunyň (şatranjyň) ösüşine ägirt uly täsir eden şahsyýetdir.
Onuň adynyň yzyndan goşulan “sadranjy” sözi, ýagny “küştçi” ýa-da “küşt ussady”, onuň bu ugurdaky ykrar edilen professional ussatlygyny görkezýär. Bu, onuň küşt meýdançasyndaky netijeleriniň we teoriýalarynyň öz döwründe aýratyn gymmatly bolandygyny tassyklaýar.Suly diňe bir oýnamakda ussat bolman, eýsem, küşt barada birnäçe eserleri ýazyp galdyrdy. Onuň esasy işi bolan “Şatranj sanaty” (Küşt sungaty) ýa-da şoňa meňzeş eserleri küşt strategiýalaryny, açylyşlary we soňky oýunlary öwrenmek üçin ýüz ýyllaryň dowamynda esasy gollanma bolup hyzmat etdi. Onuň işleri küştüň ylym hökmünde ösmegine güýçli itergi berdi.Suly küştde diňe bir ýeňiş gazanmady, eýsem, ony çeper we strategiki sungat derejesine ýetirdi. Abu Bekr Muhammet Suly döwrüň meşhur küşt oýunçylarynyň arasynda ýaýran mansubalaryň (öňünden berlen pozisiýadan ýeňiş gazanmagy talap edýän çylşyrymly meseleler) birnäçesini döretdi we çözdi. Bu problemalar häzirki küşt nazaryýetinde hem uly gyzyklanma döredýär we onuň akyl zehininiň derejesini görkezýär.
“Ylham” seýilgähi, ylhamyň döredijilige we zehine bolan baglanyşygyny alamatlandyrýar. Suly ýaly beýik küşt ussady, oýnuň her bir hereketini çuňňur analiz edip, iň gowy çözgüt tapmagy başardy. Bu proses, hakyky ylmy-akyl ylhamyny we çuňňur pikirlenmäni talap edýär.Abu Bekr Muhammet Sulynyň heýkeliniň “Ylham” seýilgähinde oturdylmagy, onuň türkmen medeniýetine goşan goşandynyň ykrar edilýändigini görkezýär. Türkmenistan uly taryhy we ylmy mirasa eýedir. Suly ýaly şahsyýetler, yslamyň altyn asyrynda türkmen topragyndan dörän we tutuş dünýäniň ylmy-medeni ösüşine täsir eden beýik alymlaryň we ussatlaryň hataryna goşulýar.Onuň heýkeli häzirki zaman türkmen ýaşlary üçin akyl güýjüni, strategiýany we bilim almagyň ähmiýetini görkezýän ruhy görelde bolup hyzmat edýär. Küşt, häzirki wagtda Türkmenistanda gaty meşhur sport hasaplanyp, bu seýilgähiň özünde bu ugry görkezýän şahsyýetiň bolmagy örän manylydyr.
Abu Bekr Muhammet Suly, “sadranjy” hökmünde, küşt oýnunyň iň gadymy we çylşyrymly taryhynyň esasy bölegidir. Onuň heýkeliniň “Ylham” seýilgähinde orun almagy, türkmen halkynyň akyl zehinine, strategiýa ussatlygyna we ylmy mirasa goýýan uly hormatynyň aýdyň beýanydyr. Ol, biziň ählimizi küşt tagtasynyň başynda ýa-da durmuşyň islendik meýdançasynda pikirlenmäge we strategik hereket etmäge çagyrýar.
Hommodow Geldi
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 112-nji toparynyň talyby
