RU
Wýetnamyň Kuang Bin welaýatyndaky Phong Nýa-Ke Bang Milli Parkynyň çäginde ýerleşýän Son Doong Gowagy (Hang Sơn Đoòng) diňe bir Wýetnamyň däl, eýsem bütin dünýäniň iň uly tebigy gowagy hasaplanýar. Göwrümi boýunça rekord goýan bu ýer, öz içine aýratyn bir dünýäni we geň galdyryjy tebigy hadysalary jemleýär.
Son Doong gowagynyň umumy göwrümi takmynan 38.5 million kub metre ýetýär. Bu, dünýäniň ozalky iň uly gowagy hasaplanýan Malaýziýadaky Deer gowagyndan bäş esse uludyr.Gowak 9 kilometre golaý uzynlyga eýedir. Iň uly bölümleriniň beýikligi 200 metre (40 gatly binalaryň ululygynda) we ini 150 metre çenli ýetýär. Hünärmenler, iň uly geçelgesinden Boeing 747 uçar yň ganatlaryny degirmän uçup biljekdigini çaklaýarlar.Son Doong gowagy, geologik we biologik aýratynlyklary bilen başga gowaklardan düýpgöter tapawutlanýar.
Gowagyň iň täsin aýratynlyklaryndan biri, millionlarça ýyl mundan ozal gowagyň bir böleginiň ýykylmagy netijesinde emele gelen iki sany ägirt uly deşikdir, ýagny Doline’ler (Gök Derwezeler). Bu deşikler arkaly Gün şöhlesi gowagyň içine düşüp, aşakda aýratyn bir primeval (gadymy) tokaýyň ösmegine mümkinçilik döredipdir. Bu tokaýa käbir syýahatçylar “Jennetiň Bagy” diýip atlandyrýarlar.
Gowagyň ägirt uly göwrümi we ýokardaky deşikleri sebäpli Son Doong-yň öz mikro-howa ulgamy emele gelipdir. Ýerasty derýanyň bugarmagy netijesinde gowagyň içinde adaty asmandan görmäge endik eden bulutlar we dumanlar emele gelýär.
Gowakda millionlarça ýyllyk tebigy heýkeltaraşlyk eserleri bar. Dünýäniň iň beýik stalagmiti hasaplanýan, takmynan 80 metre çenli beýiklige ýetýän “Umyt we Geljek Geçelgesi” (“Hope and Vision Passage”) atly stalagmit hem şu ýerde ýerleşýär. Şeýle hem, beýsbol topunyň ululygyndaky seýrek gowak merjenleri (“cave pearls”) tapyldy.
Gowagyň içinden tizlik bilen akýan uly bir ýerasty derýa geçýär. Bu derýa gowagyň döremeginde esasy rol oýnapdyr we onuň özboluşly ekosistemasynyň esasy bölegidir.
Gün şöhlesi ýok ýerlerde ýaşamaga uýgunlaşan bu gowakda kör balyklar, ýerasty mör-möjekler we hatda agaçlarda ýaşaýan, gowakda ýaşaýşa uýgunlaşan maýmynlar ýaly 250-den gowrak endemik (diňe şol ýerde gabat gelýän) ösümlik we haýwan görnüşleri ýaşaýar. Biologlar bu ýerde ýedi sany täze, gözsüz we reňksiz janly-jandarlaryň görnüşini tapdylar.
Son Doong gowagy ilkinji gezek 1991-nji ýylda Ho Han atly ýerli bir tokaýçy tarapyndan tapylypdyr. Emma, gowagyň agzyndan çykýan güýçli şemal we goh sebäpli ýerliler oňa girmäge çekinipdirler. 2009-njy ýylda Britan-Wýetnam gowak gözlegçiler topary tarapyndan doly ölçelip we kartalaşdyrylyp, dünýä jemgyýetçiligine yglan edildi.
Tebigatyny goramak maksady bilen, gowaga girmäge rugsat berlen syýahatçylaryň sany her ýyl çäklendirilýär (ýylda takmynan 1,000 adam), we diňe ygtyýarly bir kompaniýa (Oxalis Adventure) tarapyndan ýörite uly ýörişler guralýar. Bu ýörişler, gowagyň gaýtalanmajak gözelligini synlamak isleýän, kynçylyklara çydamly syýahatçylar üçin hakyky bir başdan geçirmäni hödürleýär.
Son Doong Gowagy, Ýer ýüzüniň iň soňky açylan uly tebigy täsinliklerinden biri bolup, planetamyzyň entek doly öwrenilmedik we gizlin saklanýan aňylaryny görkezýär.Son Doong Gowagy (Hang Sơn Đoòng) – Wýetnam: Bu, dünýädäki iň uly tebigy gowak hasaplanýar, göwrümi boýunça rekord goýýar. Içinde aýratyn bir ekosistemasy, tokaýy, derýasy we hatda öz howasy (bulutlary) hem bar.
Kurbanowa Bahar
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 123-nji toparynyň talyby
