RU
20-nji fewral Bütindünýä sosial adalat güni. BMG Baş Assambleýasy tarapyndan Gyrgyzystanyň başlangyjy bilen 2007-nji ýylda yglan edildi. Global maliýe we ykdysady krizisiň netijelerini ýok etmek boýunça mundan beýläkki tagallalaryň çäginde hemmeler üçin sosial gorag meselesiniň görlüp-eşidilmedik ähmiýete eýe bolandygy nygtalýar.
“Krizisden bäri işini ýitiren onlarça million adam üçin global çökgünlik asla gutarmaýar. Jemgyýetçilik goragynyň iň pes derejesini döretmek baradaky başlangyç BMG tarapyndan kabul edilen ulgamlaýyn jogap çäreleriniň toplumynda ýüze çykýar “. Sosial hyzmatlar, adamlara oňat girdeji gazanmak üçin serişdeleri bermek, gowşak toparlara we ilatyň çetleşdirilen gatlaklaryna kepillikleri güýçlendirmek her bir döwletiň ileri garaljak meselelerniň biri bolup durýar.
Dünýä ilatynyň 80% -iniň ýeterlik sosial gorag hukugynyň ýokdugyna üns çekilýär. Bular esasanam ejiz aýallar.
Durmuş taýdan gorag gatlagynyň maksady düşnüklidir: hiç kim belli bir girdeji derejesinden pes ýaşamaly däldir we her kim suw we arassaçylyk, saglygy goraýyş we bilim ýaly esasy jemgyýetçilik hyzmatlaryndan peýdalanmalydyr.
Köp sanly gözlegler esasy sosial minimallygyň dünýä derejesinde gadagan däldigini görkezýär.Galan ileri tutulýan ugurlaryň arasynda dini, etniki ýa-da ykdysady ýagdaýy sebäpli adamlary mertebeden mahrum edýän diskriminasiýa güýçlerine garşy göreşi atlandyrylýar. Adamlaryň jemgyýetçilik durmuşyna goşulmagyna mümkinçilik döredýän we olara mynasyp iş bilen üpjün etjek amatly gurşaw döretmek üçin aýgytly çäreler görülmelidir.
Jemgyýet adalatyna ýetmek, adalatly adalat potensialyny ýokarlandyrmak we sosial tolgunyşyk töwekgelçiligini azaltmak üçin möhümdir. Bu meseläni çözmek üçin mobilizlenmeli we durnukly ösüş tagallalarynyň hemmeler üçin sosial adalata eltmegini üpjün etmeli.
Jemgyýet adalaty diňe bir ahlak zerurlygy däl, milli durnuklylygyň we global abadançylygyň esasydyr. Deň mümkinçilikler, raýdaşlyk we adam hukuklaryna hormat goýmak halklaryň we halklaryň öndürijilik potensialynyň doly ösmegi üçin zerurdyr.
Halkara senesi garyplygy ýok etmäge, adamlary doly iş bilen üpjün etmäge we mynasyp iş bilen üpjün etmäge, erkekler we aýallar üçin deň hukuklary gazanmaga, hemmeler üçin sosial abadançylygy we sosial adalaty döretmäge goşant goşmalydyr.
Jemgyýet adalaty ýurtlaryň arasynda-da, ýurtlaryň arasynda-da parahatçylykly we abadan ýaşamagyň esasy ýörelgesidir. Garyplygy, deňsizligi we sosial dartgynlygy azaltmak arkaly jemgyýetlere we ykdysadyýetlere has gowy işlemäge mümkinçilik berýär.
Dünýäniň köp ýerinde ýurtlaryň arasyndaky we arasyndaky garyplyk we deňsizlik artýar. Soňky ýyllaryň ykdysady we jemgyýetçilik krizisleri, agyr ýokanç keselleri, howanyň üýtgemeginiň çaltlaşmagy, geosyýasy dartgynlyk we ýaragly çaknyşyklar sebäpli ýüze çykan tebigy betbagtçylyklaryň täsiri bilen hasam güýçlendi. Bu krizisler, adamzat betbagtçylyklaryndan we iş dünýäsi üçin netijelerinden başga-da, dünýädäki ykdysadyýetleriň we jemgyýetleriň özara baglanyşygyny we garaşlylygyny görkezdi we dünýä, sebit we milli derejelerde olara jogap bermek üçin bilelikde hereket etmegiň zerurdygy görkezilýär.
Şonuň üçin BMG sosial adalaty yzarlamagy esasy wezipeleriniň biri hasaplaýar. Gurama ýaşy, jynsy, milleti, dini, medeniýeti ýa-da maýyplygy sebäpli adamlaryň ýüzbe-ýüz bolýan päsgelçiliklerini aýyrmak bilen adalat ýörelgelerini goldaýar.
Bu ugurda işleýän esasy resminamalaryň biri, adalatly globallaşma üçin sosial adalat jarnamasydyr. Iş, sosial gepleşik we iş ýerindäki esasy ýörelgeler we hukuklar arkaly hemmeler üçin adalatly netijeleri kepillendirýär.
Aýlar Durdyýewa
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň Halkara hukugy fakultetiniň I ýyl talyby.
