RU
Daşoguz welaýatynyň amaly-haşam sungaty we senetçiligi, sebitiň baý taryhy we medeniýeti, esasanam, gadymy Horezm (Köneürgenç) siwilizasiýasy bilen aýrylmaz baglanyşykly bolup, özboluşly we nepis nusgalary bilen tapawutlanýar. Bu sungat görnüşleri halkyň ruhy dünýäsini, yrymlaryny we gözellik duýgusyny özünde jemleýär.
1. Zergärçilik Sungaty
Zergärçilik, Daşoguz gelin-gyzlarynyň we erkekleriniň milli lybaslarynyň aýrylmaz bölegi bolup durýar. Sebitiň zergärleri gadymy usullary we aýratyn çeperçilik bilen gymmatly şaý-sepleri ýasapdyrlar.Daşoguz zergärçilik sungatynda kümüş esasy metal hökmünde ulanylýar. Şaý-sepler köplenç gyzyl çaýylan (alaja) nagyşlar we reňkli, ýarym gymmat bahaly daşlar, esasan-da, gaşlar (gyrmyzy, ýaşyl, gök) bilen bezelýär.Gyzlaryň döşüne we boýnuna dakynýan, dürli nagyşly we salkynly, ägirt uly görnüşleri bilen tapawutlanýan bezegler.Haýwanlaryň, guşlaryň we möjegiň formalaryny gaýtalaýan, şeýle-de has çylşyrymly geometrik nagyşly şaý-sepler uly meşhurlyga eýedir. Möjek nagyşlary, türkmen halkynyň arasynda, esasan-da, Daşoguz sebitinde, ýaman gözden gorama, gorag we gahrymançylyk düşünjelerini aňladýar.
Gelinleriň börügine dakylýan we saçlaryny bezemek üçin ulanylýan nepis önümler. Zergärler öz işlerinde ýüzükler, gulakhalkalar, monjuklar ýaly bezegleri ýasamaga mümkinçilik berýän gliptika (daşa oýup nagyş salmak) we sfragistika (metal möhürler we tumarlar) sungatynyň usullaryny hem ulanypdyrlar.
2. Halyçylyk we Keçeçilik
Türkmen halyçylyk sungaty ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna goşulan we türkmen halkynyň milli özboluşlylygynyň nyşanydyr. Daşoguz sebitiniň haly we keçe önümleri, esasan, ýerli türkmen taýpalarynyň (ýomut, saryk we beýlekiler) aýratyn göllerini we reňk sazlaşygyny görkezýär.Bu welaýata mahsus bolan haly gölleri beýleki welaýatlardan öz reňkiniň goýulygy we nagyşlarynyň geometrik aýratynlyklary bilen tapawutlanýar. Haly gölleri parahatçylyk, ösüş, abadançylyk we topragyň bereketi ýaly çuňňur manylary aňladýar. Daşoguz halylarynyň nepisligi we berk dokalyşy olaryň uzak ömürli bolmagyny üpjün edýär (käbir halylary 300 ýyla çenli ulanmak mümkin).Keçe — maldarçylykda ýaşaýan türkmenler üçin esasy we amaly önümleriň biridir. Daşoguz keçeleri, esasan, ak we goýy reňkli ýüňleriň utgaşmasyndan döreýän, ýönekeý we uly göwrümli (tebigatyň görnüşlerini ýa-da sadar geometrik nagyşlary öz içine alýan) nagyşlary bilen tapawutlanýar.
3. Küýzeçilik (Keramika)
Daşoguz welaýaty, gadymy Horezm döwletiniň merkezleriniň biri bolandygy sebäpli, küýzeçilik we keramika senetçiligi hem güýçli ösendir.Arheologik tapyndylar, welaýatyň çäklerinde bürünç eýýamyndan we Köneürgenç döwründen galan köp sanly keramiki gap-gaçlaryň we bezegli önümleriň bolandygyna şaýatlyk edýär.Senetçiler, durmuşda ulanylýan, suw, galla we beýleki zatlary saklamak üçin niýetlenen dürli görnüşli küýzeleri, jamlary we tabaklary ýasapdyrlar. Bu önümler köplenç topragyň reňkine ýakyn, ýönekeý nagyşlar bilen bezelipdir.
4. Agaç Senetçiligi
Agaçdan ýasalan önümler — esasan, durmuşda ulanylýan ýönekeý zatlar Daşoguz sebitinde uly gyzyklanma döredýär.Agaç ussalary, esasan, tagtalary, aşhanada we naharhanada ulanylýan gap-gaçlary, çemçeleri we beýleki enjamlary ýasaýarlar. Halk arasynda agaç gap-gaçdan iýilýän naharyň süýji bolýandygyna ynanýarlar.Agaç önümleri, ynsan bilen tebigatyň arasyndaky sazlaşygy görkezip, gündelik durmuşyň aýrylmaz bölegi bolup hyzmat edýär.
Daşoguz welaýatynyň amaly-haşam sungaty we senetçiligi türkmen halkynyň gadymy taryhyny we sungatyny özünde jemleýän hakyky genji-hazynadyr. Bu ýerdäki ussatlar zergärçilik, halyçylyk we beýleki senetler arkaly, türkmen medeniýetiniň köp öwüşginli aýratynlyklaryny dünýä ýaýmagy dowam etdirýärler.
Abduloýew Berdimyrat
Halkara senagatçylar we telekeçiler uniwersitetiniň Dil öwreniş bölüminiň 110-njy toparynyň talyby
